Een vol stroomnet – Wat betekent dat voor bewoners en bedrijven in Houten?
De energietransitie zit in een stroomversnelling, maar het stroomnet kan het niet aan.
Ook in Houten krijgen bewoners en bedrijven steeds meer te maken met de gevolgen van een vol net.
Waar lopen de organisaties die in Houten helpen bij verduurzaming, energie besparen en duurzame energie opwekken tegen aan en hoe gaan ze hier mee om? En wat vindt energie-expert Peter Hermans?
Wat kunnen bewoners doen?
Bewoners hebben steeds meer vragen over hoe om te gaan met (zelf opgewekte stroom) en mogelijke gevolgen van een vol stroomnet. De oplossing of in ieder geval de voorkoming van netcongestie ligt deels bij bewoners: minder energie gebruiken en piekmomenten vermijden. De vraag naar zonnepanelen neemt enorm af door onzekerheden en berichten over terugleverkosten. Daarentegen nemen de vragen over de mogelijkheden met een thuisbatterij steeds meer toe. Voor EnergieRijk Houten en Coöperatie Duurzaam Eiland ligt er een belangrijke taak om bewoners zo goed mogelijk te informeren en te helpen bij het maken van keuzes. Met informatie(avonden) over de thuisaccu, warmtepompen en uitleg over het slim gebruik maken van stroom. Daarnaast stimuleren ze bewonerscollectieven om uit te zoeken welke mogelijkheden er zijn voor buurtbatterijen, stroom delen en collectieve warmteoplossingen in de straat of in de hele wijk.
Lokale samenwerking
Opgewekt Houten is de coöperatie die met bewoners en bedrijven samenwerkt om duurzame energie op te wekken, vooral met zonnepanelen op grote daken. Door het voller wordende stroomnet mogen nieuwe projecten alleen doorgaan als ze aan een kleinverbruikaansluiting zitten en dit is vaak niet haalbaar. Ze lopen tegen regels van de netbeheerder aan, en het is lastig om geld te lenen. Hierdoor kunnen zonneweiden in Schalkwijk niet voor de helft van de inwoners worden. Daarom zoekt de coöperatie naar andere manieren, zoals zonnepanelen boven parkeerplaatsen en energie delen in de buurt.
De overheid wil lokale energieprojecten stimuleren. Opgewekt Houten vindt dat samenwerking en duidelijke regels belangrijk zijn, zodat gemeenten lokale plannen goed kunnen uitvoeren. Zo wordt verduurzaming sneller, goedkoper en krijgen alle inwoners van Houten meer invloed op hun eigen energie.
Collectief handelen
Ook Houtense ondernemers lopen vast. Bedrijven willen verduurzamen, elektrisch gaan rijden of zonnepanelen plaatsen, maar krijgen ‘nee’ van de netbeheerder: het net is vol.
Wat vaak over het hoofd wordt gezien: bedrijven in Houten verbruiken evenveel stroom als alle huishoudens in de gemeente samen. De druk op het net is dus aanzienlijk en het bedrijfsleven wordt in toenemende mate geraakt. Aansluitingen kunnen niet worden uitgebreid, groei wordt geremd en innovaties lopen vast.
Toch richten ondernemers zich meer en meer op lokale oplossingen. Op bedrijventerreinen wordt al volop gekeken naar samenwerking in energiehubs, waarbij bedrijven hun opwek en verbruik beter op elkaar afstemmen. Sommigen koppelen letterlijk hun installaties aan elkaar, of maken gebruik van mobiele opslag om opgewekte stroom met elkaar te delen. Deze vormen van collectieve flexibiliteit verlichten de druk op het net én versterken onderlinge relaties.
Omdat landelijke oplossingen jaren op zich laten wachten, wordt lokaal initiatief steeds belangrijker. Via netwerken zoals !MPACT Houten zoeken ondernemers actief de samenwerking, ook richting netbeheerder Stedin. Alleen door lokaal af te stemmen en collectief te handelen ontstaan er oplossingen die wél passen bij de praktijk in Houten.
Reflectie van Peter Hermans
Het volle stroomnet raakt ook Houten hard. De vooruitzichten tot 2031 zijn somber: onze lokale economie, woningbouw en klimaatdoelen (energieneutraal in 2040) komen verder onder druk te staan. Zelfs stroomstoringen zijn niet uit te sluiten.
Zoals hierboven te lezen is ontstaan er tegelijkertijd vanuit de krachten in onze Houtense samenleving slimme oplossingen: energie besparen, piekmomenten vermijden, lokaal opgewekte energie ook lokaal gebruiken, bedrijven die transportcapaciteit gaan delen, om bij verdere groei het net niet verder te belasten. Die krachten moeten we koesteren.
Het energiesysteem, zoals wij dat vandaag de dag kennen, gaat fundamenteel veranderen. Decentrale opwek van zon- en windenergie creëren energiestromen waarvoor het huidige net nooit is ontworpen, en warmte en elektriciteit groeien naar één geïntegreerd systeem. Doorgaan op de bestaande weg, alleen verzwaring van het bestaande net leidt tot onbetaalbare nettarieven –een stijging van 400% in vijftien jaar– en wordt daarmee een onbegaanbare route.
De toekomst is duidelijk: we gebruiken onze eigen opgewekte energie direct en benutten het landelijke net alleen voor aanvulling of verkoop op/van onze lokale energie. Zo bouwen we niet alleen een duurzamer en meer betaalbaarder energiesysteem maar ook een meer weerbaarder systeem – cruciaal in deze tijden van geopolitieke onzekerheid.
Voor ons in Houten, eventueel samen met de andere Kromme Rijn-gemeenten, ligt hier een gezamenlijke opgave. Samen met de energiecoöperaties in Houten en Schalkwijk, ondernemersnetwerken als Impact Houten, EnergieRijk Houten, de gemeente, en netbeheerder Stedin zullen we dit nieuwe energiesysteem moeten vormgeven; ondersteund door de provincie Utrecht. Nationale wetgeving gaat hiervoor de komende jaren ruimte geven.
In de update van het Energieplan van Houten wordt gewerkt aan scenario’s voor een energieneutraal Houten en de vraag wanneer en in welke mate dit gerealiseerd kan worden. Dit is een eerste stap, maar de echte vragen zijn veel groter: hoe beperken we de komende jaren de gevolgen van netcongestie voor ondernemers in Houten, en hoe realiseren we onze woningbouwopgave en klimaatdoelen? Hoe houden we energie maatschappelijk betaalbaar, en voor iedereen? Hoe organiseren en financieren we dit alles en houden we de waarde van ons lokaal energiesysteem binnen onze eigen Houtense gemeenschap, zodat we niet verworden tot een wingewest van buitenlandse investeerders?
Het vinden van die antwoorden vraagt om visie, lef en leiderschap. Maar bovenal om samenwerking. Alleen ga je sneller – samen komen we verder. Dus laten we het ingezette pad met kracht voortzetten en uitbouwen.
COLOFON
De inhoud van dit bericht is samengesteld door de lokale (inwoners)organisaties die bezig zijn met energie besparen en duurzaam opwekken van energie.